Cudurka oofwareenka

 

                                          Cudurka oofwareenka          

Oof wareenku waa caabuq iyo dareere ku dhaca sambabadaada oo uu keeno caabuqa bakteeriyada, fayraska ama fungal. Way adagtahay in la neefsado oo waxa uuna keeni karaa qandho iyo qufac leh xab huruud ah, cagaar ama dhiig leh. Hargabka, COVID-19 iyo cudurka pneumococcal ayaa ah sababaha caadiga ah ee oof wareenka. Daawadu waxay ku xiran tahay sababta iyo darnaanta oof wareenka.

Calaamadaha Oofwareenka

Calaamadaha iyo astaamaha sambabada ayaa ku kala duwan mid fudud ilaa mid daran, iyadoo ku xiran arrimo ay ka mid yihiin nooca jeermiska keena caabuqa, iyo da'daada iyo guud ahaan caafimaadkaaga. Calaamadaha iyo calaamadaha fudud waxay inta badan la mid yihiin kuwa hargabka ama Durayga, laakiin waxay sii jiraan waqti dheer.

 

Calaamadaha iyo Astaamaha sambabada waxaa ka mid noqon kara:

 

• ·       Xabad xanuun markaad neefsanayso ama qufacayso
• ·       Jahwareer ama isbeddelka wacyiga maskaxda (dadka waaweyn ee da'doodu tahay 65 iyo ka weyn)
• ·       Qufac, kaas oo laga yaabo inuu soo saaro xaako
• ·       Daal
• ·       Qandho, dhidid iyo gariir
• ·       Heerkulka jirka oo ka hooseeya sida caadiga ah (dadka qaangaarka ah ee ka weyn da'da 65 iyo dadka habdhiska difaacoodu daciifka yahay)
• ·       Lalabbo, matag ama shuban
• ·       Neefta oo dhibta

Dhallaanka hadda dhashay iyo ilmaha yaryar lagama yaabo inay muujiyaan wax calaamad ah oo caabuqa ah. Ama waxaa laga yaabaa inay matagaan, qandho iyo qufac yeeshaan, u muuqdaan kuwo nasasho la'aan ah ama daalan oo tamar la'aan, ama ay ku adkaato neefsashada iyo cunista.

Garashada Oofwareenka

Dhakhtarkayaga ayaa ku bilaabi doona inuu weydiiyo taariikhdaada caafimaad iyo samaynta baadhis jireed, oo ay ku jirto dhegeysiga sambabadaada sago isticmaalaaya isteetoscope si loo hubiyo wax dhawaq iskaalamiinta camal ah oo tilmaamaya oof-wareenka.

 

Haddii laga shakiyo oof-wareen, dhakhtarkaagu waxa laga yaabaa inuu kugula taliyo baadhitaanada soo socda:

• ·       Tijaabada dhiiga: Tijaabooyin dhiig ayaa loo isticmaalaa si loo xaqiijiyo caabuqa iyo in la isku dayo in la ogaado nooca noolaha keena caabuqa. Si kastaba ha ahaatee, aqoonsiga saxda ah mar walba suurtagal ma aha.
• ·       Raajo laabta: Tani waxay ka caawinaysaa dhakhtarkaaga inuu ogaado oof-wareenka oo uu go'aamiyo xadka iyo meesha caabuqa. Si kastaba ha ahaatee, uma sheegi karto dhakhtarkaaga nooca jeermiska sababa oof-wareenka.
• ·       Oximetry garaaca wadnaha: Tani waxay cabbiraysaa heerka ogsijiinta ee dhiiggaaga. Oof-wareenku waxa ay sambabadaadu ka ilaalin kartaa in ay ogsijiin ku filan u soo galaan dhiiggaaga.
• ·       Baaritaanka xaakada: Muunad dareere ah oo sambabadaada ah (xaakada) ayaa laga qaadayaa qufac qoto dheer ka dib iyadoo la falanqeeyay si loo ogaado sababta caabuqa.

Dhakhtarkaagu waxa laga yaabaa inuu dalbado baadhitaano dheeraad ah haddii aad ka weyn tahay da'da 65, aad ku jirto isbitaalka, ama aad leedahay calaamado ama xaalado caafimaad oo halis ah. Kuwaas waxaa ka mid noqon kara:

 

• ·       CT scan. Haddii sambabadaadu aanay si dhakhso ah u nadiifin sida la filayo, dhakhtarkaagu waxa laga yaabaa inuu kugula taliyo iskaanka CT ee xabadka si uu u helo sawir faahfaahsan oo sanbabadaada ah.
• ·       Abuurista dheecaanka xuubka Sambabada. Muunad dareere ah ayaa laga qaadayaa iyadoo irbad la gelinayo feerahaaga dhexdooda laga soo bilaabo aagga xuubka oo la falanqeeyaa si loo ogaado nooca caabuqa.

Daawaynta Oofwareenka

Daawaynta sambabada waxay ku lug leedahay daaweynta caabuqa iyo ka hortagga diifta. Dadka qaba oofwareenka laga qaado bulshada caadi ahaan waxa lagu dawayn karaa guriga. In kasta oo astaamuhu ay ku fududaadaan dhawr maalmood ama toddobaadyo gudahood, haddana dareenka daalku wuxuu sii jiri karaa bil ama ka badan.

 

Daawaynta gaarka ahi waxay ku xiran tahay nooca iyo darnaanta qaarjeexa, da'daada iyo guud ahaan caafimaadkaaga. Doorashooyinka waxaa ka mid ah:

o   Antibiyootiga. Daawooyinkan waxaa loo isticmaalaa in lagu daweeyo bakteeriyada oof-wareen. Waxay qaadan kartaa wakhti in la aqoonsado nooca bakteeriyada sababa oof-wareenkaaga iyo inaad doorato antibiyootiga ugu fiican ee lagu daweeyo. Haddii calaamadahaagu aysan soo roonayn, dhakhtarkaagu wuxuu kugula talin karaa antibiyootiko kale.

o   Daawo qufac. Dawadan waxa loo isticmaali karaa in lagu dejiyo qufacaaga si aad u nasato. Sababtoo ah qufucu waxa uu kaa caawinayaa in uu dabciyo oo uu ka dhaqaajiyo dareeraha sanbabadaada, waa fikrad wanaagsan in aanad si buuxda u baabi'in qufacaaga. Intaa waxaa dheer, waa in aad ogaataa in daraasado aad u yar ay eegeen in daawoyinka qufaca ee aan farmashiyaha laga qorin ay yareeyaan qufaca uu keeno oof-wareen. Haddii aad rabto inaad isku daydo daaweeyaha qufaca, isticmaal qiyaasta ugu yar ee kaa caawinaysa inaad nasato.

o   Xummad yareeya/xanuun-jabiyeyaal. Waxa aad u qaadan kartaa kuwan hadba sida loogu baahdo qandho iyo raaxo la'aan. Kuwaas waxaa ka mid ah daawooyinka sida aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB, kuwa kale) iyo acetaminophen (Tylenol, kuwa kale).

                                                    Gabagabo

Oofwareenka waa caabuq ku dhaca sambabadaada oo ay keento bakteeriya, fayras ama fungi. Oof wareenku waxa uu keenaa in unugyada sambabadaadu bararaan (carar) waxana ay sababi kartaa dareere ama malax sanbabadaada ku samaysanta. Bakteeriyada oofwareenka badanaa way ka daran tahay oofwareenka fayraska, kaas oo inta badan iskiis u xalisma. Oof-wareenku waxa ay ku dhici karaa hal ama labada sambabood.